Verzeichnis der wissenschaftlichen Publikationen (in Auswahl) Bücher und Artikel sowie Rezensionen Ulrich Morgenstern


Buchpublikationen

2007

Die Musik der Skobari. Studien zu lokalen Traditionen instrumentaler Volksmusik im Gebiet Pskov (Nordwestrußland), Göttingen: Cuvillier 2007, Bd. 1: 397 S., Bd. 2: 514 S., mit CD.

1995

Volksmusikinstrumente und instrumentale Volksmusik in Rußland, Berlin: Verlag Ernst Kuhn 1995, 291 S.

 

Herausgeberschaft

2022

Playing Multipart Music. Solo and Ensemble Traditions in Europe. European Voices IV. Musik Traditionen/Music Traditions, Band 2. Wien: Böhlau (gemeinsam mit Ardian Ahmedaja).

2009

Concepts, Experiments, and Fieldwork. Studies in Systematic Musicology and Ethnomusicology, Hamburg 2009 (gemeinsam mit Rolf Bader und Christiane Neuhaus).

2013

Gerlinde Haid (1943-2012) Eine Biobibliographie (klanglese 8), Wien: Institut für Volksmusikforschung und Ethnomusikologie (gemeinsam mit Ursula Hemetek). https://www.mdw.ac.at/ive/?PageId=3650

 

Reihenherausgeberschaft

seit 2013, gemeinsam mit Ursula Hemetek, klanglese (Schriftenreihe des Instituts für Volksmusikforschung und Ethnomusikologie).


 
Aufsätze

2022

Introduction (gemeinsam mit Ardian Ahmedaja), in: Ulrich Morgenstern, Ardian Ahmedaja (Hg.), Playing Multipart Music. Solo and Ensemble Traditions in Europe. European Voices IV. Musik Traditionen/Music Traditions, Band 2. Wien: Böhlau, S. 9-21.

ICTM Study Group on Music and Dance of the Slavic World, in: Svanibor Pettan, Naila Ceribašić, Don Niles (Hg.) Celebrating the International Council for Traditional Music: Reflections on the First Seven Decades. Ljubljana: Znanstvena založba Filozofske fakultete UL, S. 317-321.
https://e-knjige.ff.uni-lj.si/znanstvena-zalozba/catalog/view/344/662/7742-1

2021

In Defence of the Term and Concept of Traditional Music, in: Musicologist. An International Journal of Music Studies, Vol. 5, No. 1, S. 1-31
https://dergipark.org.tr/en/pub/musicologist/issue/63269/913512

(Ul’rich Morgenštern) Muzykal’nyj instrument kak kumir i kak tabu. Informacionnye «vojny» v vostočnoevropejskoj ėtno-organologii i v populjarnom diskurse [Das Musikinstrument als Idol und als Tabu. „Informationskriege“ in der osteuropäischen Ethnoorganologie und im populären Diskurs], in: Tat’jana Berkovič (Hg.), Muzykal’naja kul’tura Belarusi i mira: aktual’nye problemy ätnomuzykologi, istorii muzyki, pedagogiki (Naučnye trudy Belorusskoj gosudarstvennoj akademii muzyki, Bd. 52). Minsk: BGAM, S. 47-58.
http://etmus.ru/wp-content/uploads/2021/11/morgenshtern-u.-muzykalnyj-instrument-kak-kumir-i-kak-tabu.pdf

2020

Music-Making in the Field and Beyond. Performance-Aided Research and Research-Aided Performance in Ethnomusicology, in: Malik Sharif, Kendra Stepputat (Hg.), Understanding Musics. Festschrift on the Occasion of Gerd Grupe’s 65th Birthday. Düren: Shaker Verlag, S. 353-370.

Northwest Russian Fight Dance Lomat’sya in Local and National Discourses: Music Anthropology of Violence, Masculinity, and Cultural Criticism, in: Sonja Zdravkova Djeparoska (Hg.), Tradition and Transition A Selection of Articles Developed from Paper Presentations at the First and the Second Symposia of the ICTM Study Group on Music and Dance of the Slavic World. Skopje: ICTM National Committee of Macedonia, S. 271-286.
 

2019

Die frühen Jahre des Österreichischen Volksliedwerkes im Kontext der europäischen Volksmusikforschung und der internationalen Ethnomusikologie, in: Jahrbuch des Österreichischen Volksliedwerkes, Band 67/68, S. 95-107.

Droneless Double-Chanter Bagpipes in Comparative and Historical Perspective, in: Rusudan Tsurtsumia, Joseph Jordania (Hg.), The Ninth International Symposium on Traditional Polyphony. Tbilisi: International Research Center for Traditional Polyphony of Tbilisi Vano Sarajishvili State Conservatoire, S. 443-453.

Nationale Distinktion und Interethnik als positive und negative Modelle im europäischen Volksmusikdiskurs, in: Eva Maria Hois (Hg.), Volksmusik und (Neo)Nationalismus. Tagungsband zum Grazer Symposium zu Volksmusikforschung und -praxis, 8.-10. November 2017. Graz: Verlag Steirisches Volksliedwerk, S. 33-56.

The Role and Development of Musical Instruments in European Folk Music Revival and Revitalization Movements. Some Common Trends, in: Jana Ambrózová, Bernard Garaj (Hg.), Traditional Music and Dance in Contemporary Culture(s). Nitra: Constantine the Philosopher University, S. 10-27.


2018   

Debating “national ownership” of musical instruments. The balalaika as a subject of ethnopolitical discourse, in: Razia Sultanova, Megan Rancier (Hg.), Turkic Soundscapes. From Shamanic Voices to Hip-Hop. London, New York: Routledge, S. 177-195.

Music without Social Life: The Garmon’ player Mikhail Sorochinsky – a Nonrevivalist Musician in Smolensk Province, in: Traditiones, Vol. 47 (2). Interdisciplinarni splet humanističnih raziskav / An interdisciplinary miscellanea of humanist research, S. 33–65 (https://ojs.zrc-sazu.si/traditiones/article/view/7183)

The Gudok, a Russian Bowed Lute: it's Morphology, Tunings and Playing Techniques, in: The Galpin Society Journal LXXI, S. 9–128.

Towards the History of Ideas in Ethnomusicology. Theory and Methods between the Late 18th and the Early 20th Century, in: Musicologist. An International Journal of Music Studies, Vol. 2, No. 1, pp. 1-31 (http://dergipark.gov.tr/download/article-file/498520).
 

2017

Imagining Social Space and History in European Folk Music Revivals and Volksmusikpflege. The Politics of Instrumentation, in: Ardian Ahmedaja (Hg.), European Voices III. The Instrumentation and Instrumentalization of Sound. Local Multipart Music Cultures and Politics in Europe. Wien: Böhlau, S. 207-232.

„Ka Göd – ka Musi“ – Volksmusik als bezahlte Dienstleistung. Traditionelle Praxis und pflegerischer Kommerzialitätsdiskurs, in: Jahrbuch des Österreichischen Volksliedwerkes, Band 66, S. 75-88.

Volksmusik im europäischen Diskurs zwischen. Wissenschaft, Ideologie und Aufführungspraxis. Eine Rückschau, in: Florian Wimmer, Monika Primas, Christian Hartl und Zuzana Ronck (Hg.), Positionen zur Rolle alpiner Musiktraditionen in einer globalisierten Welt. Tagungsband zum Grazer Herbstsymposium zu Volksmusikforschung und -praxis, 22.–24. Oktober 2015. Gedenkschrift für Helmut Brenner (= Grazer Schriften zur Volksmusikforschung und -praxis). Graz: Verlag Steirisches Volksliedwerk, S. 17-39.

Volksmusik und Folklore, in: Claus Leggewie, Erik Meyer (Hg.), Global Pop: Das Buch zur Weltmusik. Bonn: Bundeszentrale für politische Bildung, S. 26-34.


2016

European Traditions of Solo Multipart Instrumental Music. Terminological Problems and Perspectives, in: Žanna Pärtlas (Hg.), Res Musica 8, S. 100-115.

Musikalische Lernorte im privaten und öffentlichen Raum. Beispiele aus Volksmusiklandschaften des Alpenraumes und Osteuropas, in: Jahrbuch des Österreichischen Volksliedwerkes, Band 65, S. 18-26.


2015

Dichten und Tanzen als soziale Interaktion. Beobachtungen zur russischen častuška und verwandten Gattungen, in: Gabriele Busch, Salmen, Monika Fink, Thomas Nußbaumer (Hg.), Der Tanz in der Dichtung - Dichter tanzen. Walter Salmen in Memoriam. Hildesheim, Zürich, New York Olms: S. 303-327.

Folk Music Research in Austria and Germany. Notes on Terminology, Interdisciplinarity and the Early History of Volksmusikforschung and Vergleichende Musikwissenschaft, in: Musicologica Austriaca – Journal for Austrian Music Studies
(http://www.musau.org/parts/neue-article-page/view/17).

Types and Rhythms of Texture. Russian Multipart Folk Instrumental Practice as a Challenge to Musicological Terminology, in: Lujza Tari, Pál, Richter (Hg.), Multipart Music. Personalities and Educated Musicians in Traditional Practices. Proceedings of the Third Symposium of the ICTM Study Group for Multipart Music, Budapest, 2013. Budapest: Research Centre for the Humanities HAS 2015, S. 17-43.

Zur Umwidmung des Deutschen Volksliedarchivs in Freiburg (1914–2014): Ein persönlicher Rückblick, in: Jahrbuch des Österreichischen Volksliedwerkes, Band 64, S. 136-138.
 

2014

Grenzziehungen und Grenzüberschreitungen in Volksmusikkulturen, in: Jahrbuch des Österreichischen Volksliedwerkes, Band 63, S. 113-131.

‘Oficial’naia narodnost’ v istoričeskom organologii sovetskogo perioda (“Offzielle Volkstümlichkeit” in der historischen Instrumentenkunde der Sowjetzeit), in: Ol’ga Kolganova et alii (Hg.). Voprosy instrumentovedenija, vyp. 9. Sbornik stat’ej i materialov Vos’mogo meždunarodnogo instrumentovedčeskogo kongressa ‘Blagodatovskie čtenija’ (2-5 dekabrja 2013 g.). Sankt-Peterburg: Rossijskij institut istorii iskusstv, S. 104-111.

Zehn populäre Vorurteile über Volksmusik, in: Jahrbuch des Österreichischen Volksliedwerkes, Band 63, S. 177-195.
 

2013

Dynamics of Identity in Russian Instrumental Folk Music Culture, in: Baiba Jaunslaviete (Hg.): Mūzikas akadēmijas raksti, vol. VIII, Riga: Jāzepa Vītola Latvijas Mūzikas akadēmija, S. 42-52.
 

2012

Istorija volynki i sovremennaja volynočnaja mifologija. Inogda koza – ėto prosto koza (Die Geschichte der Sackpfeife und die moderne Sackpfeifenmythologie. Manchmal ist eine Ziege auch nur eine Ziege), in: Marina A. Mažejka (Hg.), Aŭtėntyčny fal’klor: Prablėmy zachavannja, vyvučėnnja, usprymannja. Zbornik navukovych prac udzel’nikaŭ VI Mižnarodnaj navukova-praktyčnaj kanferėncyi (Minsk, 27-29 krasavika 2012 g.), Minsk: BDUKM 2012, S. 10-15.

“Volynočnye naigryši u russkich garmonistov [Sackpfeifenstücke bei russischen Harmonikaspielern]”, in: Aleksandr Romodin (Hg.), Severobelorusskii sbornik. Obriady, pesni, naigryši, plači, vorožba. Sankt-Peterburg: Rossijskij institut istorii iskusstv, S. 168-208.
 

2011

Egalitarianism and Elitism in Ethnomusicology and Folk Music Scholarship, in: Albrecht Schneider, Arne von Ruschkowski (Hgg.), Systematic Musicology: Empirical and Theoretical Studies (Hamburger Jahrbuch für Musikwissenschaft 28), S. 249-282.

Russkaja častuška kak ėtnomuzykovedčeskaja problema (Die russische častuška als ethnomusikologisches Problem), in: Nailja Ju. Al’meeva et alii (Hgg.), Fol’klor i my. Tradicionnaja kul’tura v zerkale ee vozprijatija. Sbornik naučnych statej, posvjaščennyj 70-letiju I.I. Zemcovskogo, č. II, Sankt-Peterburg, S. 83-99.

Sovmestimost’ i nesovmestimost’ mestnych instrumental’nych repertuarov: Nabljudenija nad vospriatiem čužogo u derevenskich muzykantov Russkogo Severo-Zapada (Vereinbarkeit und Unvereinbarkeit lokaler instrumentaler Repertoires: Beobachtung zur Fremdwahrnehmung bei Dorfmusikern des russischen Nordwestens), in: Ol’ga Kolganova (Hg.), Kontonacija: Perspektivy muzykal’nogo iskusstva i nauki o muzyke, St. Petersburg, 26-32.
 

2010

„Aber was das ist, Rock ’n’ Roll, davon hatten wir keine Ahnung.“ Populargattungen und mündliche Tradition in der russischen Dorfmusik, in: Marianne Bröcker (Hg.), Berichte aus dem ICTM-Nationalkomitee Deutschland,  XVIII/XIX: Musik in urbanen Kulturen / Musik und Gewalt, S. 43-67.

“Musicae subtilioris ignari sunt” – “einen beinahe auch liebreicheren Ton” The Western Reception of Russian Folk Instrumental Music and Dance in the 16th to the 18th Centuries, in: Susanne Ziegler (Hg.), Historical Sources and Source Criticism (ICTM Study Group on Historical Sources: Proceedings from the 17th International Conference in Stockholm, Sweden, May 21-25, 2008), Stockholm 2010, S. 269-288.

Ob ėtnoorganologii i nekotorych nacional’nych konceptach (Ethnooorganologie und nationale Konzepte), in: Voprosy instrumentovedenija 7 (K 120-letiju Kurta Zaksa): materialy Sed’mogo meždunarodnogo instrumentovedčeskogo kongressa «Blagodatovskie čtenija» (Sankt-Peterburg, 22-24 nojabrja 2010) / Rossijskij institut istorii iskusstv, S. 205-219.

Überlegungen zu den russisch-ostseefinnischen Wechselbeziehungen in der traditionellen Instrumentalkultur, in: Mati Laur, Karsten Brüggemann (Hgg.), Forschungen zur baltischen Geschichte, Bd. 5, Tartu 2010, S. 205-219.
 

2009

Ritual – Epos – Tanz. Die deutsche Anti-AKW-Bewegung aus ethnomusikologischer Sicht, in: Lied und populäre Kultur (Song and Popular Culture), 54 Jahrgang, 2009, S. 273-310.

Die Sackpfeifenmelodien der russischen Harmonikaspieler, in: Rolf Bader (Hg.), Musical Acoustics, Neurocognition and Psychology of Music Musikalische Akustik, Neurokognition und Musikpsychologie (Hamburger Jahrbuch für Musikwissenschaft 25), Frankfurt a.M. [...], S. 201-232.

“Nothing but a bagpipe” – A study of the Russian Volynka, in: Gisa Jähnichen (Hg.), Studia instrumentorum musicae popularis (New Series) I, Münster 2009, S. 193-222.

The Double Clarinet Trostyanki in the Pskov Region. Once more on the Sources of Russian Accordion Playing, in: Rolf Bader, Christiane Neuhaus, Ulrich Morgenstern (Hgg.), Concepts, Experiments, and Fieldwork. Studies in Systematic Musicology and Ethnomusicology, Frankfurt a.M. [...] 2009.

«Velikolukskij Skobar’» i ego vostočnye sosedi. Ėtničeskaja i ėtnomuzykal’naja identičnost’ (Der „Skobar’“ von Velikie Luki und seine östlichen Nachbarn. Ethnische und ethnomusikalische Idenität), in: Aleksandr S. Gerd (Hg.), Severnorusskije govory, vyp. 10, S. 16-58.
 

2008

Der Skobarja von Velikie Luki und angrenzende instrumental-vokale Formen im Gebiet Tver’ (ethnische und ethnomusikalische Identität), in: Albrecht Schneider (Hg.), Systematic and Comparative Musicology: Concepts, Methods, Findings (Hamburger Jahrbuch für Musikwissenschaft 24), Frankfurt a.M. [...], S. 399-442.


„My daže ne znali, čto ėto “ Toponmika i ėtnonimika v nazvanijach tradicinnych russkich naigryšej“ (Wir wußten nicht einmal, daß das der Skobar’ ist!“ Toponymik und Ethnonymik in den Bezeichnungen traditioneller russischer Instrumentalstücke), in: Elena Šiškina (Hg.), Vostok i zapad: ėtničeskaja identičnost’ i tradicionnoe muzykal’noe nasledie kak dialog civilizacij i kul’ur, Astrachan 2008, S. 61-64.

O vozmožnych reliktach skomoroš’ego intonirovanija na Pskovščine (Über mögliche Relikte spielmännischer Vortragsarten im Gebiet Pskov), in: Instrumental'naja muzyka v mežkul'turnom prostranstve. Problemy artikuljatsii, Sankt-Peterburg 2008, S. 16-22.
 

2007

Musik und Eros im traditionellen russischen Kurzlied (častuška), in: Marianne Bröcker (Hg.), Berichte aus dem ICTM-Natonalkomitee Deutschland, XV: Stimme und Instrument in musikalischen Regionalkulturen der Gegenwart, Freie Berichte, Bamberg 2007, S. 97-106.

Novyj istočnik dannych o russkom narodnom instrumentarii v Povolž’e XIX veka (Eine neue Quelle zu den Volksmusikinstrumenten im Wolgagebiet im 19. Jh.), in: Stat’i i materialy Pjatoj Meždunarodnoj konferencii «Blagodatovskie čtenija», Sankt-Peterburg 2005, S. 38-43.
 

2006

Concepts of the National in Russian Ethnoorganology, in: Tautosakos darbai. XXXII 2006 (Studia instrumentorum musicae popularis XVI), Vilnius 2006, S. 148-160.
 

2005

„My daže ne znali, čto ėto “ („Wir wußten nicht einmal, daß das der Skobar’ ist“), in: D. A. Abdulnasyrova, Ju. E. Bojko (Hgg.), Problemy instrumentovedčeskoj terminologii. Tezisy i referaty mežd. konf., Sankt-Peterburg 2005, S. 9-10.
 

2004

Lauter Zwischentöne im Klassenkampf. Deutsche Folkmusik als inszenierte Gegenkultur, Frankfurter Allgemeine Zeitung, 27. März 2004.
 

2000

Aktuelle ethnoorganologische Feldforschungen im Nordwesten Rußlands (Pskov, Novgorod), in: Zeitschrift für Systematische Musikwissenschaft 6/2-3/ 1998, Bratislava 2000, S. 207-235.

K voprosu o žanrovoj sisteme tradicionnoj instrumental’noj muzyki Russkogo Severa i Severo-Zapada: forma – funkcia – artikuljacija – terminologija (Zum Gattungssystem der traditionellen russischen Instrumentalmusik des russischen Nordens und Nordwestens. Form – Funktion – Artikulation – Terminologie), in: Instrumento­vedčeskoe nasledie E. V. Gippiusa i sovremennaja nauka [Das instrumentenkundliche Erbe von E.V. Gippius und die moderne Wissenschaft], Sankt-Peterburg 2003, S. 28-32.
 

1999

„So gleich auf Anhieb kommst du hier nicht klar.“ – Zum Lernprozeß in der russischen instrumentalen Volksmusik, in: Marianne Bröcker (Hg.), Berichte aus dem ICTM-Nationalkomitee Deutschland, VIII: Prozesse der Aneignung (nicht nur) traditioneller Musik in den eigenen – aus fremden Kulturen, Freie Berichte, Bamberg 1999, S. 111-128.
 

1998

Zur Tradition der Bordunbalalaika im Gebiet Pskov (Nordwestrußland), in: Marianne Bröcker (Hg.), Berichte aus dem Nationalkomitee des ICTM, VI/VII: Musik und Symbol – Musik und Region – Freie Berichte, Bamberg 1998, S. 131-145.

Zur Tradition der Flügelzither Gusli im Gebiet Novgorod, Berichte aus dem Nationalkomitee des ICTM, VI/VII […], S. 183-196.

K voprosu o kornjach sovremennoj tradicii igry na balalajke i na garmonike v Rossii (Zur Frage nach den Wurzeln der heutigen Tradition des Balalaika- und des Harmonikaspiels in Rußland), in: Vera Ken (Hg.), Sud’by tradicionnoj kultury. Sbornik statej i Materialov pamjati Larisy Ivlevoj (Schicksalswege der traditionellen Kultur. Sammlung von Aufsätzen und Materialien zum Gedenken an Larisa Ivleva), Sankt-Peterburg 1998, S. 164-186.
 

1996

Tradicionnaja instrumental’naja muzyka v Kadomskom rajone Rjazanskoj oblasti (Traditionelle Instrumentalmusik im Kreis Kadom des Gebiets Rjazan’), in: Ėtnografija i fol’klor Rjazanskogo kraja (Ethnographie und Folklore des Rjazaner Landes), Rjazan’ 1996, S. 100.
 


Lexikonartikel

Kvitka, Klyment Vasylovič, in: Enzyklopädie des europäischen Ostens (EEO), Alpen-Adria-Universität Klagenfurt 2006
http://eeo.uniklu.ac.at/index.php?title=Kvitka%2C_Klyment_Vasylovi%C4%8D
Instrumentale Volksmusik, in: Die Musik in Geschichte und Gegenwart. Allgemeine Enzyklopädie der Musik begründet von Friedrich Blume. Zweite, neubearbeitete Ausgabe, hg. von Ludwig Finscher. Sachteil, Bd. 8, Artikel „Rußland“, Kassel: Bärenreiter 1998, Sp. 657-666.
 

 
Audiovisuelle Publikationen

Traditional Russian Instrumental Music (Vierstündige kommentierte DVD, herausgegeben vom Musikwissenschaftlichen Institut der Universität Hamburg 2008).
Igraj, dudka! – Spiel, Dudelsack! (Studio St. Petersburg, Leitung: Aleksandr Romodin). LuboMusik. LC 7154, 1995 (Begleittext).
 

 
Rezensionen im Jahrbuch für Volksliedforschung (Lied und populäre Kultur)

Wolf Dietrich, Bagpipes of Greece, London: Topic Records, 2005. CD mit Kommentar (2009).

Schmidt, Ernst Eugen: Vom singenden Dudelsack. Sagen, Märchen und kuriose Geschichten rund um ein europäisches Volksmusikinstrument, Balingen: Schwäbisches Kulturarchiv des Schwäbischen Albvereins, 2005 (2009).

Heike Müns (Hg.): Musik und Migration in Ostmitteleuropa (Schriften des Bundesinstituts für Kultur und Geschichte der Deutschen im östlichen Europa, Bd. 23), München: Oldenbourg 2004 (2006).

Doris Stockmann, Jens Henrik Koudal (Hgg.): Historical Studies on Folk and Traditional Music. ICTM Study Group on Historical Sources of Folk Music: Conference Report, Copenhagen 24-28 April 1995, Kopenhagen: Danish Folklore Archives Museum Tusculanum Press 1997 (2000).

Elena Nikolaevna Razumovskaja: Tradicionnaja muzyka russkogo po­ozer’ja (po materialam ėkspedicij 1971-1992 godov) [Traditionelle Musik des russischen poozer’e (nach Feldforschungen der Jahre 1971-1992)], St. Petersburg: Kompozitor 1998 (2000).

Garaj, Bernard: Gajdy a gajdošská tradicíja na Slovensku (Der Dudelsack und die Tradition der Dudelsackpfeifer in der Slowakei), Bratislava 1997 (1999).

Kurfürst, Pavel: Die Bauernfiedel. Streichinstrumente und Volksmusikanten in der Iglauer Sprach­insel (Schriften­reihe der Kommission für deutsche und osteuropäische Volkskunde in der Deutschen Gesellschaft für Volkskunde e. V.), Marburg 1996 (1999).

Mann, Arne B. (Hg.): Neznámi Rómovia. Zo života a kultúry Cigánov-Romov na Slovensku (Unbekannte Roma. Aus Leben und Kultur der Roma-Zigeuner in der Slowakei), Bratislava 1992 (1995).

Macievskij, Igor’ Vladimirovič (Hg.): Voprosy instrumentovedenija (Fragen der Instrumen­ten­kunde), St. Petersburg 1993 (1994).

Alekseev, Ėduard Efimovič: Notnaja zapis’ narodnoj muzyki. Teorija i praktika (Notenaufzeichnung von Volksmusik. Theorie und Praxis), Moskau 1990 (1993).

Zemcovskij, Izalij Iosifovič (Hg.): Narodnaja Muzyka: istorija i tipologija (Volksmusik: Geschichte und Typologie), Leningrad 1989 (1992).